ความมุ่งมั่นในการทำงานของปยุต เงากระจ่าง นักสร้างการ์ตูนผู้เป็นตำนานของไทย ไม่เพียงอยู่ในความประทับใจของใครหลายคน แต่ภาพความทรงจำนี้ยังไม่เคยลบเลือนไปจากสมาชิกในครอบครัวแม้จะตัดสินใจหันหน้ามุ่งทางธรรมมากว่า 25 ปี แต่แม่ชี ละม่อม เงากระจ่าง อดีตภรรยาของปยุต เงากระจ่าง ผู้สร้างสรรค์ตำนานการ์ตูนเคลื่อนไหว ยังคงจดจำความมุ่งมั่นในการทำการ์ตูนของสามีได้เป็นอย่างดี โดยเฉพาะเมื่อครั้งสร้างการ์ตูนเรื่องแรก เหตุมหัศจรรย์ ซึ่งด้วยปัญหาด้านเงินทุน ทำให้สมาชิกในครอบครัวทุกคนต้องลงมือช่วยกันผลิตงานเองทั้งหมด
แม้ผลงานที่ปยุต เงากระจ่าง ทุ่มเทลงมือทำและคิด จะถูกนำไปต่อยอดทางธุรกิจ โดยไม่มีการบอกกล่าว ซึ่งถือเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ แต่ปยุต ไม่เคยสือสาเป็นเรื่องใหญ่ และไม่เคยคิดฟ้องร้อง เพราะเห็นว่าผลงานที่ถูกนำไปเผยแพร่ในวงกว้าง เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาวงการการ์ตูนไทย
ปยุต เงากระจ่างเริ่มสร้างภาพยนตร์การ์ตูนเรื่องแรกของไทยชื่อเหตุมหัศจรรย์มีความยาว 12 นาที เมื่อปี 2498 จากนั้น ได้รับทุนจากสำนักข่าวสารอเมริกันไปดูงานสร้างภาพยนตร์การ์ตูนที่ ประเทศญี่ปุ่น และกลับมาสร้างผลงานการ์ตูนความยาว 20 นาที ขึ้นอีก 2 เรื่อง ได้แก่ หนุมาน ผจญภัย และเด็กกับหมี ต่อมาในปี 2519 ได้ลงมือสร้างภาพยนตร์การ์ตูนขนาดยาวเรื่องแรกของประเทศไทยคือเรื่อง สุดสาคร โดยใช้เวลากว่า 2 ปี หนังการ์ตูนประวัติศาสตร์เรื่องนี้จึงได้ออกฉายในปี 2522 และเป็นเหตุให้ต้องสูญเสียดวงตาข้างซ้ายไปจากการทำงานหนักเพื่อ สร้างสรรค์ผลงานชิ้นดังกล่าว
ปยุต เสียชีวิตด้วยอาการไตวาย ในวัย 81 ปี เมื่อวันที่ 27 พฤษภาคม ที่ผ่านมา โดยศพของ ปยุต เงากระจ่าง ตั้งบำเพ็ญกุศลถึงวันที่ 4 มิถุนายน และจะมีพิธีพระราชทานเพลิงศพในวันที่ 5 มิถุนายนนี้ ที่วัดชลประทานรังสฤษฎ์