เรียนรู้ศิลปะทอผ้ากับ "แม่ประนอม ทาแปง"

Logo Thai PBS
เรียนรู้ศิลปะทอผ้ากับ "แม่ประนอม ทาแปง"

เรียนรู้ศิลปะการทอผ้า ศึกษาลายผ้าตีนจกเมืองลอง ทั้งแบบโบราณ ไปจนถึงลายร่วมสมัยอีกกว่าร้อยลาย จากฝีมือของ แม่ประนอม ทาแปง ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ ที่ใช้เวลากว่า 30 ปี สร้างสรรค์ผลงานหัตถศิลป์ รวบรวมไว้ที่ศูนย์การเรียนรู้ผ้าจกเมืองลอง จังหวัดแพร่

กว่าจะได้ลายโคมช่อน้อยตุงชัย ที่เกิดจากการจกเส้นฝ้าย 5 สีมงคล ประนอม ทาแปง  ต้องใช้เวลาไม่น้อย  นี่คือ 1 ในลายผ้าโบราณ ที่ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ ประณีตศิลป์ ศิลปะผ้าทอ แกะลายจากเศษผ้าเก่าเพียงชิ้นเดียวที่พบในวัดสะแล่ง จังหวัดแพร่ เมื่อเกือบ 30 ปีก่อน จนเป็นหนึ่งในเอกลักษณ์ของผ้าตีนจกเมืองลอง

ตลอดชีวิตการเป็นช่างทอผ้า ไม่เพียงสืบทอดลายเก่า แต่ยังคิดค้นลวดลายใหม่ๆอยู่เสมอ ชุบชีวิตให้กับลายผ้าโบราณภูมิปัญญาไทยวน 

 
20 กว่าปีแล้ว ที่บ้านแม่ประนอม เป็นศูนย์การเรียนรู้ผ้าจกเมืองลอง และเป็นบ้านศิลปินแห่งชาติหลังที่ 16 ของกระทรวงวัฒนธรรม ถ่ายทอดความรู้งานหัตถศิลป์ให้กับผู้สนใจเพื่อให้เข้าใจคุณค่าและเป็นกำลังสำคัญเผยแพร่ศิลปะการทอผ้าไทย
 
ด.ญ. เสาวลักษณ์ เววา เยาวชนฝึกหัดทอผ้าเมืองลอง หนูอยากเอางานพวกนี้ไปใช้ในชีวิตประจำวันไปเผยแผ่ให้เพื่อนๆน้องๆได้รู้กัน จะสอนว่า การทอผ้าต้องมีจิตที่รักมาก ถ้าจิตไม่รักก็ทำไม่ได้ เรารักมาก พอทำได้ 

    

 
ประนอม ทาแปง  ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ประณีตศิลป์ ศิลปะผ้าทอ) เล่าว่า บางคนจะเรียนตั้งแต่ขั้นตอนแรกๆ คือ กระบวนการทำเส้นฝ้าย บางคนก็มาเรียนเรื่องย้อม บางคนเรียนเรื่องทอ เรื่องจก จะมีหลายคอร์ส หลายกระบวนการที่เราสอนอยู่ ไม่ได้หวง สอนทุกอย่าง ขอให้มาเรียน เราก็ภูมิใจ ก่อนที่เราจะอบรมสอนกัน ก็ต้องให้เขารู้ถึงคุณค่า ของดีบ้านเรา ควรมาอนุรักษ์ ช่วยกันสืบทอดไว้ ไม่ให้มันหายไปจากบ้านเรา เมืองเรา
 
ใช้เวลานานถึง 20 ปี กว่าจะทอผ้าตีนจกลายโคมช่อน้อยตุงชัยความยาวถึง 120 เมตร ที่ประดับหุ่นโชว์ผืนนี้ หวังใช้ความยาวของผืนผ้าเรียกความสนใจ แต่มากไปกว่านั้น คือ การอวด 1 ใน 39 ลายผ้าโบราณ ทุกวันนี้ ยังมีการแปลงสีผ้าให้หลากหลายขึ้นกว่าในอดีตที่เน้นเพียงแดง ดำและเหลือง เช่น ลายสร้อยกาบหมาก ที่เพิ่มความหวานด้วยลายสีขาวบนพื้นสีฟ้า หรือผ้าตีนจกที่ผสมผสานลายโคมช่อน้อยตุงชัยกับลายคะฉิ่นจากพม่า ไปจนถึงผ้าตีนจกจากชุมชนอื่น ทั้ง พิษณุโลก ราชบุรี อุตรดิตถ์ และเชียงใหม่ หรือผ้าทอจากต่างแดนที่ศิลปินแห่งชาติวัย 59 ปี เก็บสะสมจากการเดินทางแลกเปลี่ยนความรู้ด้านผ้าทอ นำมาจัดแสดงในพิพิธภัณฑ์ ให้ที่นี่เป็นศูนย์กลางเรียนรู้ผ้าตีนจก
 
ประนอม ยังกล่าวอีกว่า แม่เป็นคนที่ชอบลวดลาย อันไหนที่ยากยิ่งชอบทำ อยากจะอนุรักษ์ไว้กลัวมันสูญหาย ดูแล้วรวดลายมันสวยมันมีคุณค่า อยากเผยแพร่ บางคนถ้าแม่เขาเสียชีวิตก็ให้แม่เขา ก็เผาก็หมดไป ซึ่งถ้าเราเอามาฟื้น เก็บแล้วเผยแพร่ให้คนได้เห็นได้อวด // เรารัก เรารักที่จะรวบรวม เรารักที่จะทำให้เป็นแห่งเรียนรู้ให้คนมาศึกษาเรียนรู้ของเราตรงนี้ 
 
เพื่อลดเวลาในการทอผ้า แม่ประนอม ทาแปง ได้พัฒนาวิธีการทอด้วยการยกเขาหรือยกตะกอ เพื่อให้ทอได้ง่ายขึ้นและใช้เวลาน้อยลง ช่วยให้ชาวบ้านมีรายได้จากผ้าทอ และไม่ทิ้งงานทอผ้าไปทำอาชีพอื่น อีกความตั้งใจที่ศิลปินผู้วางรากฐานผ้าทอพื้นบ้านเมืองลองให้เข้มแข็ง และเผยแพร่งานหัตถกรรมนี้ต่อไป
 


แท็กที่เกี่ยวข้อง:

ข่าวที่เกี่ยวข้อง