สารคดีพิเศษ 800 ปี แมกนา คาร์ตา 83 ปี ประชาธิปไตยไทย (ตอน 18) : รัฐธรรมนูญไทย ฉบับที่ 12

วันที่ 15 มิถุนายน ค.ศ.1215 เป็นวันที่กษัตริย์จอห์นแห่งอังกฤษลงนามในเอกสารที่เป็นข้อตกลงระหว่างบรรดาขุนนางกับพระองค์ เอกสารฉบับนี้มีชื่อว่า "แมกนา คาร์ตา" ซึ่งแปลว่ามหากฎบัตร หรือ The Great Charter ซึ่งต่อมาได้รับการยกย่องจากนักประวัติศาสตร์และนักวิชาการจำนวนมากว่าเป็นต้นกำเนิดแห่งรัฐธรรมนูญในยุคปัจจุบัน ขณะที่ประเทศไทยอยู่ระหว่างการยกร่างรัฐธรรมนูญฉบับที่ 20 ไทยพีบีเอส โดยการสนับสนุนของบีบีซีแผนกภาษาไทย นำเสนอเรื่องราวของแมกนา คาร์ตาและรัฐธรรมนูญไทยในอดีต ผ่านสารคดีขนาดสั้นรวม 25 ตอน ตอนที่ 18 เสนอเรื่อง "รัฐธรรมนูญไทย ฉบับที่ 12 : ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520

ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520 คือ รัฐธรรมนูญฉบับที่ 12 ของไทย ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่เกิดจากรัฐประหารที่ยึดอำนาจจากนายธานินทร์ กรัยวิเชียร

คณะปฏิวัติอ้างว่าการยึดอำนาจนั้นทำไปเพื่อให้การต้านภัยคอมมิวนิสต์มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น และการปฏิรูปการเมืองตามแผนที่มีระยะเวลา 12 ปี ของรัฐธรรมนูญฉบับเดิมนั้นช้าเกินไป การรัฐประหารตัวเองครั้งนี้จึงเป็นการรวบอำนาจการปกครองให้อยู่ในมือผู้นำมากยิ่งขึ้น

คณะปฏิวัติได้ประกาศใช้ ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พ.ศ.2520 ซึ่งมีบทบัญญัติ 32 มาตรา โดยรวมแล้วแทบไม่ต่างจากฉบับเดิม แต่มีข้อสังเกตที่น่าสนใจคือการเปลี่ยนชื่อตัวเองจาก "คณะปฏิวัติ" เป็น "สภานโยบายแห่งชาติ" บัญญัติให้นายกรัฐมนตรีสามารถใช้อำนาจแบบเบ็ดเสร็จ ส่วนสมาชิกสภานโยบายแห่งชาติก็ล้วนเป็นคนกลุ่มเดิมที่มีอำนาจเหนือคณะรัฐมนตรี

สภานิติบัญญัติแห่งชาติ (สนช.) เป็นสภาเดียวที่ระบุไว้ให้มีในรัฐธรรมนูญฉบับนี้ โดยที่ สนช.ไม่มีสิทธิ์ตั้งกระทู้ถามหรือเสนอกฎหมายใดๆ ได้

ส่วนข้าราชการก็ยังเล่นการเมืองได้แต่จะดำรงตำแหน่งซ้ำซ้อนกัน (ระหว่างนายกฯ และรัฐมนตรี) ไม่ได้

สุดท้ายปลายปี พ.ศ.2521 รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ได้ประกาศใช้แทนและรัฐบาลได้จัดการเลือกตั้งในเวลาต่อมา

รัฐธรรมนูญ ฉบับที่ 12 คือ ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520 มีระยะเวลาประกาศใช้เพียง 1 ปี 1 เดือน กับอีก 13 วัน