สงครามในอัฟกานิสถานสิ้นสุดลงแล้ว แต่การจารึกประวัติศาสตร์ของ โจ ไบเดน เพิ่งเริ่มต้น แม้จะได้ชื่อว่าช่วยกู้สถานการณ์โควิด-19 และฟื้นเศรษฐกิจสหรัฐฯ ที่ซบเซาจากพิษโรคระบาดได้ระดับหนึ่ง แต่วิกฤตการณ์ด้านมนุษยธรรมที่เกิดขึ้นจะเป็นสิ่งที่ทั่วโลกโจษขานกันไปอีกนาน
12 ปีมาแล้วที่ โจ ไบเดน คัดค้านสงครามในอัฟกานิสถาน ตั้งแต่เป็นรองประธานาธิบดีสมัยโอบามา ในที่สุดวันนี้เขาก็ได้กล่าวสุนทรพจน์สิ้นสุดสงครามที่รอคอยมานาน ไบเดนยังยืนหยัดในความสำเร็จของภารกิจ แม้ว่าจะค้านกับภาพของความสับสนชุลมุนที่เกิดขึ้นตลอด 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา
วิกฤตการณ์ด้านนโยบายการต่างประเทศครั้งแรกในรัฐบาลไบเดน สะท้อนถึงความผิดพลาดหลายเรื่อง จนหลายคนถึงกับบอกว่าไบเดนจะพลาดไม่ได้อีกแล้ว ผลสำรวจความนิยมเป็นตัวชี้วัดอย่างดี จากสัปดาห์แรกที่ดำรงตำแหน่งจนถึงวันที่ตอลีบานยึดกรุงคาบูลได้สำเร็จเมื่อ 15 ส.ค. และวันปิดฉากสงคราม 31 ส.ค. คะแนนนิยมไบเดนลดลงต่ำสุดนับตั้งแต่รับตำแหน่ง
ไบเดนเจอคำถามมากมาย เช่น ทำไมถึงประเมินสถานการณ์ผิดพลาดได้ขนาดนี้ หรือทำไมไม่วางแผนการอพยพให้รัดกุมกว่านี้ ทำไมต้องพึ่งพาตอลีบานช่วยดูแลรักษาความปลอดภัยรอบ ๆ สนามบินให้
ยังไม่นับถึงชะตากรรมชาวอเมริกันและผู้อพยพชาวอัฟกันที่ตกค้าง ซึ่งจะดีหรือร้ายก็อยู่ในกำมือตอลีบานไปแล้วในตอนนี้ และนี่จะกลายเป็นจุดอ่อนสำคัญที่ทำให้รีพับลิกันหยิบยกมาโจมตีชนิดที่เถียงไม่ได้อีกต่อไป
เรียกว่าเป็นบททดสอบหลังโลดแล่นในเวทีการเมืองมานานถึง 50 ปี หากจะมองในแง่ดี ถือว่าไบเดนกล้ายุติสงครามที่ยืดเยื้อมานาน ที่ผู้นำสามคนก่อนหน้าไม่กล้าทำ เพราะคงไม่อยากเผชิญปัญหาหนักใจท่วมหัวแบบเดียวกันนี้
จากนี้ไปสิ่งที่ไบเดนควรทำ คงเป็นการฟื้นฟูความเชื่อมั่นกับมิตรประเทศ เตรียมรับมืออนาคตด้วยการวางยุทธศาสตร์รับมือการก่อการร้ายให้ดี โดยต้องคำนึงถึงปัจจัยในอัฟกานิสถานที่เปลี่ยนไปด้วย และอาจผลักดันให้ประเทศต่างๆ ที่มีบทบาทในภูมิภาค ช่วยตีกรอบพฤติกรรมตอลีบานให้รักษาคำมั่น
ไม่อย่างนั้นปัญหาต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้นในอนาคตด้วยน้ำมือตอลีบาน คงหนีไม่พ้นจะย้อนศรมาหาไบเดน ถ้าเป็นแบบนั้นพรรคเดโมแครตอาจตกที่นั่งลำบากในการเลือกตั้งกลางเทอมช่วงปลายปีหน้า หรือหากไบเดนหวังนั่งเก้าอี้สมัยสอง คงต้องเหนื่อยหนักแน่นอน
ในทางการเมืองต้องบอกว่าเคราะห์ยังดีที่วิกฤตนี้เกิดขึ้นในช่วงต้นของวาระการดำรงตำแหน่ง ทำให้ไบเดนยังพอมีเวลาแก้เกม แต่ก็ต้องประเมินความผิดพลาดอย่างถี่ถ้วนและจดจำบทเรียนนี้ให้ขึ้นใจ
สำหรับอเมริกาหรือไบเดน สงครามอัฟกานิสถานจบไปแล้ว แต่ผลที่ตามมาเรียกได้ว่าเพิ่งจะเริ่มต้นขึ้นเท่านั้น ไม่ว่าจะเป็นศึกหนักในบ้านตัวเองของไบเดนและอนาคตที่แขวนอยู่บนเส้นด้ายของชาวอเมริกันและชาวอัฟกันที่ยังตกค้างอยู่ในอัฟกานิสถาน