ย้อนไปเมื่อเดือนพ.ค.2562 น้ำผึ้งเป็นนักเรียนโรงเรียนดำรงราษฎร์สงเคราะห์ จ.เชียงราย ที่ได้รับการคัดเลือกให้เป็นตัวแทนเยาวชนไทย เข้าร่วมแข่งขันโครงงานวิทยาศาสตร์ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา แต่กลับถูกปฏิเสธการออกวีซ่าเนื่องจากไม่มีสัญชาติไทย
ก่อนที่กรมการปกครองเห็นชอบให้สัญชาติไทยแก่น้ำผึ้ง ตาม พ.ร.บ.สัญชาติ พ.ศ.2508 แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับ 4) ปี 2551 มาตรา 7 ทวิ วรรค 2
การได้สัญชาติไทย ทำให้เธอสามารถเดินทางไปยังสหรัฐอเมริกา พร้อมกับเพื่อนๆ และนำโครงงานการพัฒนาสารเคลือบเมล็ดพันธุ์อุ้มน้ำจากยางไม้ในท้องถิ่น เพื่อเพิ่มอัตราการรอดตายของข้าวไร่ ในสภาวะฝนทิ้งช่วง ไปคว้ารางวัลสเปเชียลอวอร์ดจาก USAID ในด้านความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม
น้ำผึ้ง จบการศึกษาจากคณะเทคนิคการแพทย์ สาขาเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ระหว่างศึกษา เธอยังมีบทบาทเป็น นายกสโมสรนักศึกษาคณะเทคนิคการแพทย์ ในปี 2564
ที่ผ่านมา น้ำผึ้ง ได้รับเชิญเข้าร่วมประชุมแลกเปลี่ยนพูดคุย ในฐานะบุคคลตัวอย่างผู้สร้างแรงบันดาลใจ ร่วมกับ ผู้แทน UNHCR จาก 16 ประเทศ ในการหาแนวทางการช่วยเหลือและแก้ไขบุคคลไร้สัญชาติ ในระดับภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก
น้ำผึ้งในวัย 22 ปี ยังทำตามความฝันของเธอ ด้วยการสมัครประกวด Miss Universe Thailand 2023 และ ได้รับคัดเลือกเป็นสาวงาม MUT เชียงใหม่ เข้าร่วมการประกวดในระดับประเทศ และผ่านเข้ารอบ 20 คนสุดท้าย ทำให้เธอได้สื่อสารเรื่องราวของเด็กไร้สัญชาติให้สังคมได้รับรู้ ในฐานะอดีตเด็กสาวไร้สัญชาติ ที่ต่อสู้จนได้รับโอกาสทางการศึกษา
น้ำผึ้งเล่าว่า ข้อจำกัดสำคัญของการไร้ซึ่งสัญชาติไทยในการดำเนินชีวิตมากที่สุดของเธอ คือ การศึกษา และโอกาสในชีวิต เพราะกว่าที่เป็นนักเทคนิคการแพทย์ได้เธอต้องพยายามอย่างมาก
หากมีสัญชาติไทยตั้งแต่แรก การเข้าศึกษาในคณะเทคนิคการแพทย์ คงไม่ลำบากมาก ถึงขั้นที่จะต้องทำทุกอย่าง ต้องทำกิจกรรมการเรียนการศึกษา ซึ่งพูดได้เลยว่า ทำให้ต้องเสียโอกาสในชีวิตหลายอย่างมากๆ ไม่ได้เล่นเหมือนเด็กทั่วไป เพราะเราต้องใช้เวลาทุกๆ นาที มาวางแผนการดำเนินชีวิต ให้มีทั้งผลการเรียนที่ดี และทำกิจกรรมให้เด่น เพื่อจะยื่น Portfolio ในการศึกษาต่อ
น้ำผึ้งบอกว่า ในขณะเรียนชั้นมัธยมศึกษา เธออยากเป็นนักเรียนแลกเปลี่ยนเดินทางไปต่างประเทศ แต่ก็ต้องผิดหวัง เพราะข้อจำกัดของการไร้สัญชาติที่ทำให้ขาดโอกาสทั้งการใช้ชีวิต และการศึกษา
หลังเสร็จสิ้นภารกิจการประกวดนางงาม ปัจจุบันน้ำผึ้งทำงานอยู่ที่คณะเทคนิคการแพทย์ ศูนย์สุขภาพพร้อม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ แต่ก็มีแผนที่จะทำโครงการ There to do your dream เป็นโครงการที่จะช่วยสร้างแรงบันดาลใจให้กับน้องๆ เด็กไร้สัญชาติ เพื่อให้เขากล้าที่จะทำตามอนาคตตัวเองได้โดยที่ไม่ต้องกังวลว่า ข้อจำกัดของการไร้สัญชาติ จะมาขัดขวางการใช้ชีวิตของตัวเอง
นอกจากนี้น้ำผึ้งยังทำร่วมทำกิจกรรมกับชมรมนักศึกษา เพื่อสิทธิคนไร้สัญชาติ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ลงพื้นที่ไปหาน้องๆ นักศึกษาไร้สัญชาติ และร่วมให้ข้อมูล ข้อกฎหมายต่างๆ ช่วยเหลือให้น้องๆ สามารถขอสัญชาติได้
น้ำผึ้งบอกว่า ปัจจุบันคนในสังคมบางส่วน อาจมีมุมมองต่อเด็กไร้สัญชาติว่า ไม่มีศักยภาพมากพอ ที่จะเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาสังคม แต่ในความเป็นจริงแล้ว เด็กทุกคนในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นใครก็ตาม เขาพร้อมที่จะพัฒนาศักยภาพตัวเองได้ เพียงแค่เขาต้องการพื้นที่และโอกาสเท่านั้น
ข้อจำกัดหนึ่ง ที่ทำให้เขาปิดกั้นการแสดงศักยภาพ ก็คือการไร้สัญชาติ หากว่า ทุกคนหันกลับไปมองว่า เด็กเหล่านี้ก็เป็นเด็กคนหนึ่ง ที่ต้องการโอกาสในการพัฒนาตัวเอง แล้วก็แสดงศักยภาพนั้นได้ เพียงแค่ทุกคนให้โอกาสเขาแล้วก็เปิดพื้นที่ให้เขา เชื่อแน่นอนว่าเด็กที่ไร้สัญชาติ ไม่ได้ไร้ศักยภาพอย่างที่หลายคนเข้าใจ
สำหรับสิ่งที่น้ำผึ้งอยากจะฝากถึงน้องๆ เด็กไร้สัญชาติ คือ การวางแผนอนาคตตัวเองให้ดี ซึ่ง ณ ปัจจุบัน ข้อกฎหมายต่างๆ หรือ แนวทางในการขอสัญชาติก็มีเพิ่มมากขึ้น เข้าถึงได้มากขึ้น หากสามารถวางแผนยื่นคำร้องขอสัญชาติไปพร้อมกับการดำเนินชีวิต
สักวันหนึ่งความฝันของเด็กเหล่านั้นก็สามารถเป็นไปได้ ทั้งการได้สัญชาติ และ ทำตามความฝันของตัวเอง เช่นเดียวกับน้ำผึ้งที่วางแผนเรื่องของสัญชาติ ในเรื่องการเรียน และ การศึกษาไปพร้อมๆกัน
พยุงศักดิ์ ศรีวิชัย ผู้สื่อข่าวอาวุโสไทยพีบีเอส ศูนย์ข่าวภาคเหนือ