กรมศิลป์ ลุ้นสหรัฐฯ ส่ง "สมบัติศรีเทพ" คืนไทย

หลังจากที่เมืองโบราณศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกจากยูเนสโก แห่งที่ 7 ในประเทศไทย แต่โจทย์ใหญ่ที่ท้าทาย คือ การทวงคืนโบราณวัตถุที่หายไป ถูกนำไปจัดแสดงไว้ในประต่างประเทศ ภารกิจของรัฐบาลหลังจากนี้ คือ ร่วมมือกับสหรัฐฯ ติดตามกลับคืนสู่มาตุภูมิ คาดใช้เวลา 3 ปี

นายพนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร เปิดเผยถึงความคืบหน้าการติดตามทวงคืนโบราณวัตถุสำคัญ ที่หายไปจากเมืองโบราณศรีเทพนานกว่า 60 ปี ตั้งแต่ยังเป็นป่ารกร้างกลางชุมชน พบว่า กระจายอยู่ตามพิพิธภัณฑ์ของต่างประเทศ มีการนำออกไปโดยไม่ถูกต้องตามกฎหมาย ส่วนใหญ่อยู่ในสหรัฐฯ

เขาคลังนอก เมืองโบราณศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์

ขณะนี้เข้าสู่กระบวนการขอคืนแล้ว โดยใช้ความสัมพันธ์ทางการฑูต เพื่อรักษาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ผ่านการประสานงาน Homeland security โดยมีทีมอนุวิชาการคณะติดตามทวงคืนฯ ได้ทำข้อมูล และหลักฐาน เพื่อขอคืน นับ 10 รายการ

พนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร

สหรัฐฯ ให้ความร่วมมืออย่างดี เป็นการขอคืน ไม่มีการกดดัน ใช้สัมพันธ์การทูต เรากำลังจะสร้างศูนย์การเรียนรู้ที่ศรีเทพ เชื่อว่าสร้างเสร็จ สหรัฐฯ ก็จะส่งสมบัติศรีเทพกลับคืนไทย

โบราณวัตถุที่คาดว่าจะสามารถนำกลับมาคืนเมืองโบราณศรีเทพได้เป็นชิ้นแรก ๆ จะเป็นงานศิลปะ งานประติมากรรม หรือรูปเคารพ ซึ่งงานปติมากรรม จะมีลักษณะเฉพาะของศิลปะ ที่เรียกว่าสกุลช่างศรีเทพ เป็นหลักฐานที่ค่อนข้างชัดเจน ที่บ่งบอกได้ว่า โบราณวัตถุชิ้นนี้ มาจากเมืองโบราณศรีเทพ

เป็นที่แน่ชัดว่าพิพิธภัณฑ์ในสหรัฐฯ ส่วนใหญ่ไม่มีหลักฐานประเทศไทยอนุญาตให้ส่งออก บางชิ้นมีหลักฐานการปลอมแปลง และสหรัฐฯ ก็มีกฎหมายฟอกเงินค่อนข้างรุนแรง หากไทยขอคืนสมบัติศรีเทพ จะต้องมีหลักฐานยืนยัน ซึ่งถ้าไม่มีก็ต้องส่งคืนให้กลับไทยแบบไม่มีเงื่อนไข เช่นเดียวกับกรณีการขอคืนทับหลังหนองหงษ์ จ.บุรีรัมย์ และทับหลังเขาโล้น จ.สระแก้ว

สมบัติศรีเทพในสหรัฐฯ

สมบัติศรีเทพอยู่ที่ไหนบ้าง ?

นายทนงศักดิ์ หาญวงศ์ อนุวิชาการคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุ และ 1 ในทีมขุดแต่งเมืองโบราณศรีเทพ ยังคงใช้เวลาไปกับการสืบค้นข้อมูลสมบัติศรีเทพ มรดกโลกไทยแต่อยู่ในต่างแดน ที่ยังคงพบในสหรัฐฯ และอังกฤษ

เขาบอกว่า โบราณวัตถุหลายชิ้นถูกลักลอบนำออกไปผิดกฎหมาย กรณีนาย “จิม ทอมป์สัน” เจ้าของฉายาราชาผ้าไหมไทย ที่รับซื้อของโจร ถ้ำเขาถมอรัตน์ เป็นตัวอย่างที่ชัดว่า ประติมากรรมล้ำค่าบนถ้ำถมอรัตน์ ถูกทำลายด้วยการสกัดเอารูปเศียรพระพุทธรูป เขาเล่าว่าไปที่ศรีเทพ พร้อมกับเพื่อนชาวต่างชาติ ทำให้เห็นกระบวนการซื้อขายโบราณวัตถุที่รุ่งเรืองในสมัยนั้น

ความเชื่อมโยงของ จิม ทอมป์ สัน และ ดักลาส แลตช์ฟอร์ด เขาตกเป็นผู้ต้องหาจากทางการสหรัฐฯ ลักลอบค้าโบราณวัตถุกัมพูชาและไทยจำนวนมาก

ทนงศักดิ์ หาญวงศ์ อนุวิชาการคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุ

พระพุทธรูปยืน บริษัทสปริงค์ แอนด์ ซัน ขายให้พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน ในราคา 210,000 ดอลลาร์ เมื่อวันที่ 19 ก.ย.2515 โดยขายให้เฉพาะส่วนหน้าอกขึ้นไป ส่วนองค์พระที่แยกออกไปนั้นพิพิธภัณฑ์จะจัดการอย่างไรก็ตามใจเลย เมื่อภัณฑารักษ์เห็นส่วนที่เหลืออยู่ในลังก็รู้ได้ทันทีว่าจะต้องเอามาต่อให้เป็นรูปดังที่เห็นในภาพ ต่อเสร็จได้ขนาดพระสูง 2.24 เมตร พิพิธภัณ์ภูมิใจมากเพราะเป็นชิ้นงานอนุรักษ์ที่น่าจะใหญ่ที่สุดที่มีอยู่นอกดินแดนไทย เพราะหากรวมพระบาทด้วยแล้วน่าจะสูงราว 2.75 เมตร

พระพุทธรูปยืน สมบัติศรีเทพขนาดใหญ่อยู่ในสหรัฐ

พระสุริยะหินทราย สูง 1.14 เมตร จากเมืองโบราณศรีเทพ จัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน พระพักตร์ซื้อจากพ่อค้าเบน เฮลเลอร์ แห่งนิวยอร์คในราคา 175,000 ดอลลาร์ เมื่อวันที่13 ธ.ค.2515 และส่วนพระวรภายซื้อจากบริษัทสปิงค์แอนด์ซัน แห่งลอนดอน ในราคา 120,000 ดอลลาร์ เมื่อวันที่ 16 เม.ย.2517 รวมเป็นเงิน 295,000 ดอลลาร์

พระสุริยะ

แผ่นทองดุนลาย จากเมืองโบราณศรีเทพศิลปะแบบทวารวดี อายุราว พ.ศ.1300 รูปพระพุทธเจ้าขนาบข้างด้วยพระโพธิสัตว์ รูปจันทรเทพ (Lunar Deity) และรูปพระโพธิสัตว์ศรีอาริยเมตไตรย ทั้ง 4 แผ่นถูกขายให้พิพิธภัณฑ์นอร์ตัน ไซมอน โดยนายดักกลาส แลสฟอร์ด จากกรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 16 ต.ค.2518 ขายแบบเหมารวมในราคา 10,000 ดอลลาร์