แหล่งมรดกโลก (World Heritage Site)
คือ พื้นที่หรือภูมิสัญลักษณ์ที่ได้รับคัดเลือกจาก "ยูเนสโก" เพราะมีลักษณะสำคัญทางวัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ วิทยาศาสตร์ หรือด้านอื่นๆ และได้รับความคุ้มครองทางกฎหมายตามสนธิสัญญา สถานที่เหล่านี้ถือว่าสำคัญต่อประโยชน์โดยรวมของมนุษยชาติ แหล่งมรดกโลก แต่ละแหล่งเป็นทรัพย์สินของประเทศที่เป็นเจ้าของดินแดนที่แหล่งมรดกโลกนั้นตั้งอยู่ แต่ได้รับการพิจารณาให้เป็นผลประโยชน์ของประชาคมระหว่างประเทศในการอนุรักษ์แหล่งมรดกโลกแหล่งนั้น
สถานที่ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกแล้ว แต่อาจสูญเสียสถานะได้ หากคณะกรรมการมรดกโลกพิจารณาเห็นว่าสถานที่นั้นๆ ไม่ได้รับการดูแลหรือป้องกันอย่างเหมาะสม โดยประการแรก คณะกรรมการฯ จะจัดสถานที่ที่มีความกังวลดังกล่าวไว้ในรายชื่อแหล่งมรดกโลกที่กำลังตกอยู่ในภาวะอันตราย (World Heritage in Danger) และจะพยายามดำเนินการเจรจากับหน่วยงานท้องถิ่นเพื่อแก้ไขสถานการณ์ หากล้มเหลว ยูเนสโกจะเพิกถอนสถานะมรดกโลกของสถานที่นั้น
หรือ รัฐเจ้าของแหล่งมรดกโลกอาจร้องขอต่อคณะกรรมการยูเนสโก ให้ลดขอบเขต-พื้นที่ของแหล่งมรดกโลกที่ขึ้นทะเบียนไว้แล้วแห่งใดแห่งหนึ่ง ซึ่งจะมีผลให้เพิกถอนแหล่งดังกล่าวจากการเป็นแหล่งมรดกโลกทั้งหมดหรือบางส่วน ปัจจุบัน มีสถานที่ที่ถูกเพิกถอนจากการเป็นแหล่งมรดกโลกอย่างสิ้นเชิงทั้งสิ้น 3 ที่ ได้แก่ เขตรักษาพันธุ์ออริกซ์อาระเบีย ลุ่มน้ำเอ็ลเบอในเดรสเดิน และ เมืองลิเวอร์พูล ส่วน อาสนวิหารบากราติ ถือเป็นสถานที่ที่ถูกเพิกถอนจากบัญชีมรดกโลกบางส่วน
4 แหล่งมรดกโลกที่เป็น "อดีต" ไปแล้ว
1. เขตรักษาพันธุ์ออริกซ์อาระเบีย ประเทศโอมาน (2537-2550)
ในปี 2539 ประชากรออริกซ์ หรือ ละมั่งพันธุ์อาระเบีย ที่มีอยู่ 450 ตัว เริ่มลดลงจนเหลือเพียง 65 ตัว และมีคู่ผสมพันธุ์เพียง 4 คู่เท่านั้น การลดลงนี้เกิดจากการรุกรานและความเสื่อมโทรมของแหล่งที่อยู่อาศัยละมั่งจากฝีมือมนุษย์ หลังจากรัฐบาลได้ค้นพบแหล่งน้ำมันบริเวณนั้น และเสนอที่จะขอลดขนาดของพื้นที่คุ้มครองลงร้อยละ 90 ซึ่งขัดต่อแนวทางการปฏิบัติงานของอนุสัญญา
ยูเนสโกเห็นว่าถ้ามีการขุดเจาะน้ำมัน จะเป็นการทำลายวิสัยทัศน์อันสวยงามของสถานที่ จึงถอดถอนออกจากบัญชีแหล่งมรดกโลกในที่สุด เขตรักษาพันธุ์ออริกซ์อาระเบีย ถือเป็นแหล่งมรดกโลกแห่งแรกที่ถูกลบออกจากรายชื่อมรดกโลก
เขตรักษาพันธุ์ออริกซ์อาระเบีย
เขตรักษาพันธุ์ออริกซ์อาระเบีย
2. ลุ่มน้ำเอ็ลเบอในเดรสเดิน รัฐซัคเซิน ประเทศเยอรมนี (2547-2552)
ภูมิทัศน์ทางวัฒนธรรมในช่วงศตวรรษที่ 18-19 ของหุบเขา Dresden Elbe ที่ทอดยาวประมาณ 18 กม. "เดรสเดิน" มีประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน เคยเป็นเมืองหลวงและที่ประทับของเจ้าแคว้นและกษัตริย์แห่งซัคเซิน เป็นเมืองที่รุ่งเรืองไปด้วยวัฒนธรรมและศิลปะตลอดหลายศตวรรษ อาคารบริเวณใจกลางเมืองมีสถาปัตยกรรมบารอกและโรโกโกที่วิจิตรจนได้รับการขนานนามว่าเป็น "กล่องอัญมณี"
สะพานวัลด์ชเลิสเชิน
สะพานวัลด์ชเลิสเชิน
ในปี 2539 มีแผนการสร้าง "สะพานวัลด์ชเลิสเชิน (Waldschlösschen Bridge)" เพื่อแก้ไขปัญหาการจราจรติดขัดในเมือง จากการวางแผนการก่อสร้างมา 8 ปี ในปี 2548 หลัง 1 ปีที่ถูกประกาศเป็นแหล่งมรดกโลก ก็มีการลงประชามติ และเสียงข้างมากเห็นชอบให้สร้างสะพาน เพราะต้องการการเดินทางที่สะดวกสบายมากกว่าประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน ทางยูเนสโกจึงกำหนดให้หุบเขาเดรสเดนเอ็ลเบออยู่ในรายชื่อแหล่งมรดกโลกที่ตกอยู่ในอันตรายและขู่ว่าจะลบออกจากรายชื่อแหล่งมรดกโลก
ต่อมาในปี 2552 ยูเนสโกประกาศลบลุ่มน้ำเอ็ลเบอในเดรสเดินออกจากรายชื่อแหล่งมรดกโลก โดยถือว่าเป็นการทำลายทัศนียภาพที่โดดเด่นของเมืองเก่าแก่ ลุ่มน้ำเอ็ลเบอในเดรสเดิน ถือเป็นสถานที่แรกของยุโรป และที่ 2 ของโลกที่ถูกลบชื่อ
ลุ่มน้ำเอ็ลเบอในเดรสเดิน
ลุ่มน้ำเอ็ลเบอในเดรสเดิน
3. ลิเวอร์พูล มาริไทม์ เมอร์แคนไทล์ ซิตี ประเทศอังกฤษ (2547-2564)
Maritime Mercantile City สะท้อนให้เห็นถึงบทบาทตัวอย่างที่ดีที่สุดของท่าเรือพาณิชย์ในช่วงเวลาที่อังกฤษมีอิทธิพลระดับโลกมากที่สุด "ลิเวอร์พูล" เติบโตขึ้นจนกลายเป็นท่าเรือพาณิชย์ที่สำคัญในศตวรรษที่ 18-19 เป็นศูนย์กลางการค้าระดับโลก เป็นสถานที่ที่มีนวัตกรรมและประเภทของท่าเรือ สิ่งอำนวยความสะดวกท่าเรือ และการก่อสร้างคลังสินค้าของบริษัทมีอิทธิพลไปทั่วโลก ทำให้ลิเวอร์พูลถูกขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลกในปี 2547
ต่อมา มีโครงการใหม่ๆ เกิดขึ้นภายในเมือง ส่งผลกระทบอย่างมากต่อสถาปัตยกรรมทั้งด้านภูมิทัศน์และโครงสร้าง ปี 2555 คณะกรรมการมรดกโลกลงมติให้เพิ่มสถานที่นี้เข้าไปในรายชื่อแหล่งมรดกโลกที่ตกอยู่ในอันตราย ด้วยเหตุผลว่า โครงการต่างๆ จะส่งผลให้เกิดการสูญเสียความถูกต้องทางประวัติศาสตร์อย่างร้ายแรง ที่ตั้งของอาคารประวัติศาสตร์ที่สำคัญที่สุดบางแห่งของลิเวอร์พูลถูกบุกรุกอย่างรุนแรง แหล่งโบราณคดีซากบางส่วนของท่าเรือประวัติศาสตร์เสี่ยงต่อการถูกทำลาย และ ภูมิประวัติศาสตร์ของเมืองไม่สมดุลอย่างถาวร
ปี 2564 ยูเนสโกมีมติถอดถอน "ลิเวอร์พูล" ออกจากบัญชีแหล่งมรดกโลกเนื่องจาก "สูญเสียคุณสมบัติที่ไม่อาจย้อนกลับได้" แต่ชาวเมืองกลับไม่แยแส บางคนมองว่า สถานที่ทางประวัติศาสตร์เหล่านั้นถูกทิ้งให้ร้าง ไม่มีการพัฒนา เหมือนบังคับให้เมืองต้องคงคุณค่าความไม่สวยงามของตึกเก่าเอาไว้ ในขณะที่นักท่องเที่ยวที่มาเยือนเมือง ก็ไม่ได้สนใจที่ลิเวอร์พูลเป็นเมืองมรดกโลก
ลิเวอร์พูล มาริไทม์ เมอร์แคนไทล์ ซิตี
ลิเวอร์พูล มาริไทม์ เมอร์แคนไทล์ ซิตี
4. อาสนวิหารบากราติ ประเทศจอร์เจีย (2537-2560)
เดิมขึ้นทะเบียนภายใต้ชื่อ "อาสนวิหารบากราติและอารามเกลาที" แต่เมื่อปี 2560 ยูเนสโกได้ถอดเฉพาะ "อาสนวิหารบากราติ" ออกจากสถานะมรดกโลก เนื่องจากมีการดัดแปลงตัวอาคารจนมีผลเสียต่อความสมบูรณ์แบบ แต่ยังคง "อารามเกลาที" ในสถานะมรดกโลก
อาสนวิหารบรากาติถูกสร้างในปี พ.ศ.1449 เป็นสถานที่ที่สำคัญทางศาสนา และวัฒนธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่ง ได้รับการจารึกไว้ว่าเป็นต้นแบบของสถาปัตยกรรมจอร์เจียตั้งแต่ศตวรรษที่ 10-12
ในเดือน ก.ค.2553 ยูเนสโกได้เพิ่มอาสนวิหารบากราติเข้าไปในรายชื่อแหล่งมรดกโลกที่ตกอยู่ในอันตราย เพราะถูกบูรณะอย่างต่อเนื่อง คณะกรรมการยูเนสโกชื่นชมความพยายามในการอนุรักษ์แหล่งมรดกโลกของรัฐบาลจอร์เจีย แต่ก็เกรงว่าการบูรณะจะส่งผลกระทบต่อความสมบูรณ์ของโครงสร้าง ความถูกต้องของสถานที่ และคุณค่าทางประวัติศาสตร์ ท้ายที่สุดก็มีมติถอดถอน อาสนวิหารบากราติ ถือเป็นสถานที่ที่ถูกเพิกถอนจากบัญชีมรดกโลกบางส่วน
อาสนวิหารบากราติ
อาสนวิหารบากราติ
อ่าน : แจงรถไฟความเร็วสูงไม่กระทบ "มรดกโลกอยุธยา" ไม่เวนคืนที่ดิน
ในปัจจุบัน มีแหล่งมรดกโลกทั้งหมด 1,199 แหล่ง ใน 168 ประเทศทั่วโลก แบ่งเป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม 933 แหล่ง แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ 227 แหล่ง และอีก 39 แหล่งเป็นแบบผสมทั้งสองประเภท
อิตาลีเป็นประเทศที่มีจำนวนแหล่งมรดกโลกมากที่สุดคือ 59 แหล่ง รองลงมาคือจีน 57 แหล่ง เยอรมนีและฝรั่งเศส 52 แหล่งเท่ากัน และสเปน 50 แหล่ง สำหรับประเทศไทยมีแหล่งมรดกโลก 7 แหล่ง ล่าสุดคือ "อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ" จ.เพชรบูรณ์
อ่านข่าวอื่น :
"สุทิน" จับตากลุ่มเคลื่อนไหวต้านรัฐบาลเมียนมา - ยืนยันยังควบคุมได้
กู้ป้ายชื่อ "เรือหลวงสุโขทัย" ขึ้นจากทะเลแล้ว